Bạn đã từng tạo ra một tác phẩm, có thể là một bài hát, một bức tranh, hay một bài viết? Vậy bạn có biết mình được pháp luật bảo vệ những quyền lợi gì đối với tác phẩm đó không? Đó chính là “quyền tác giả” – một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ.
Bài viết này, InterData sẽ cung cấp cho bạn những thông tin toàn diện về Copyright là gì, quyền tác giả gồm những quyền nào, cách thức và điều kiện để có thể bảo vệ bản quyền. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất để bảo vệ các sáng tạo của mình.
Bản quyền Copyright là gì?
Bản quyền (Quyền tác giả), được dịch từ tiếng Anh “Copyright“, là một quyền pháp lý nhằm bảo vệ các tác phẩm sáng tạo trí tuệ. Nói một cách dễ hiểu, bản quyền giống như quyền sở hữu đối với các sản phẩm do chính bạn tạo ra, đảm bảo không ai được sao chép, sử dụng hoặc khai thác tác phẩm của bạn mà không có sự cho phép.
Khi một tác phẩm được bảo vệ bản quyền, tác giả có quyền kiểm soát việc sao chép, biểu diễn và sử dụng tác phẩm gốc để tạo ra các tác phẩm mới. Đồng thời, tác giả cũng có quyền sử dụng hoặc kinh doanh tác phẩm để thu lợi nhuận.
Ví dụ:
- Một bài hát do nhạc sĩ sáng tác.
- Một cuốn sách do tác giả viết.
- Một bức tranh do họa sĩ vẽ.
- Một bộ phim do đạo diễn sản xuất.
- Phần mềm máy tính do lập trình viên thiết kế.
Thời hạn bảo vệ quyền tác giả được xác định khi tác phẩm được đăng ký Copyright. Theo “công ước Berne“, thời gian bảo hộ quyền tác giả là suốt cuộc đời của tác giả và kéo dài 50 năm sau khi tác giả qua đời. Sau khi thời hạn bảo hộ kết thúc, tác phẩm sẽ trở thành tài sản công cộng.
Bản quyền đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sáng tạo, khuyến khích các cá nhân và tổ chức đầu tư thời gian, công sức để cho ra đời những tác phẩm có giá trị.
Bằng việc bảo vệ quyền lợi của tác giả, bản quyền giúp họ hưởng lợi từ những sáng tạo của mình, đồng thời góp phần đa dạng hóa và làm phong phú thêm kho tàng văn hóa nghệ thuật.
Khi đã hiểu khái quát Copyright là gì, tiếp tục cùng interdata.vn khám phá các quyền bảo hộ tác giả dưới đây!
Các tác phẩm được bảo hộ Copyright
Bản quyền tự động được pháp luật công nhận ngay khi tác phẩm được sáng tạo và cố định dưới một hình thức vật chất cụ thể. Điều này có nghĩa là bạn không cần phải đăng ký bản quyền để được pháp luật bảo hộ.
Tuy nhiên, việc đăng ký bản quyền sẽ cung cấp thêm các bằng chứng về quyền sở hữu và tạo thuận lợi cho việc giải quyết tranh chấp nếu có. Dưới đây là một số loại tác phẩm thường được bảo hộ bản quyền:
- Tác phẩm văn học: Thơ, tiểu thuyết, kịch bản, bài báo, …
- Tác phẩm âm nhạc: Bài hát, bản nhạc, …
- Tác phẩm nghệ thuật: Tranh vẽ, tác phẩm điêu khắc, …
- Tác phẩm điện ảnh: Phim điện ảnh, phim truyền hình, …
- Các tác phẩm khác: Phần mềm máy tính, bản ghi âm, …
Quyền tác giả gồm những quyền nào?
Quyền tác giả bao gồm các quyền sau đây, theo quy định của Điều 22 và 23 trong Bộ Luật Dân sự 2005, Nghị định 100/NĐ-CP/2006 của Chính phủ và Luật sở hữu trí tuệ:
Quyền nhân thân
- Đặt tên cho tác phẩm: Tác giả có quyền đặt tên cho tác phẩm của mình, tuy nhiên điều này không áp dụng với tác phẩm được dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác.
- Xướng tên thật hoặc bút danh: Tác giả có quyền sử dụng tên thật hoặc bút danh của mình trên tác phẩm, cũng như khi tác phẩm được công bố hoặc sử dụng.
- Công bố tác phẩm: Tác giả có quyền công bố tác phẩm của mình hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm đó.
- Bảo vệ toàn vẹn của tác phẩm: Tác giả có quyền bảo vệ toàn vẹn của tác phẩm, ngăn chặn người khác sửa đổi, cắt xén hoặc biến tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào, trừ khi có sự đồng ý của tác giả.
- Đặt tên và phát triển chương trình máy tính: Đối với tác phẩm là chương trình máy tính, tác giả và nhà đầu tư sản xuất có thể thỏa thuận về việc đặt tên và phát triển chương trình.
Quyền tài sản
Quyền tài sản trong lĩnh vực tác giả bao gồm các quyền sau đây:
- Tạo ra tác phẩm phái sinh: Tác giả có quyền tạo ra các tác phẩm phái sinh dựa trên tác phẩm gốc của mình.
- Biểu diễn trước công chúng: Chủ sở hữu quyền tác giả có thể tự mình biểu diễn tác phẩm trước công chúng hoặc cho phép người khác biểu diễn trực tiếp tác phẩm để công chúng có thể tiếp cận.
- Sao chép và phân phối: Chủ sở hữu quyền tác giả có quyền sao chép tác phẩm bằng nhiều phương tiện khác nhau và phân phối bản gốc hoặc bản sao của tác phẩm cho công chúng để bán, cho thuê hoặc chuyển nhượng.
- Truyền đạt trực tuyến: Tác giả có quyền truyền đạt tác phẩm đến công chúng thông qua các phương tiện trực tuyến hoặc mạng thông tin điện tử, giúp công chúng tiếp cận tác phẩm mọi lúc, mọi nơi.
- Cho thuê tác phẩm: tác giả có quyền cho thuê bản gốc hoặc bản sao của tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính với thời hạn cụ thể.
Quyền lợi của chủ sở hữu bản quyền
Khi là chủ sở hữu hợp pháp của một tác phẩm, bạn được hưởng một số quyền lợi quan trọng theo quy định của pháp luật về bản quyền. Những quyền lợi này bao gồm:
- Quyền sao chép: Quyền duy nhất được sao chép tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào (in ấn, ghi âm, …).
- Quyền phái sinh: Quyền tạo ra các tác phẩm phái sinh dựa trên tác phẩm gốc (chẳng hạn như chuyển thể tiểu thuyết thành phim).
- Quyền phân phối: Quyền phân phối, bán hoặc cho thuê tác phẩm của mình.
- Quyền trình diễn công khai: Quyền trình diễn, biểu diễn tác phẩm của mình trước công chúng (đối với tác phẩm sân khấu, âm nhạc, …).
Cách để xác định quyền tác giả
- Xác định thời điểm sáng tạo: Tìm kiếm bằng chứng cụ thể về thời điểm bạn thiết kế sản phẩm hoặc đăng bài viết. Ví dụ: email, tin nhắn, lịch sử chỉnh sửa file, v.v.
- Xác định nguồn gốc hình ảnh minh họa: Ghi chú rõ ràng nguồn gốc của các hình ảnh minh họa được sử dụng trong tác phẩm. Nếu bạn tự tạo ảnh, hãy lưu giữ file gốc.
- Ghi chép ý tưởng sáng tạo: Liệt kê và lưu trữ các ý tưởng ban đầu khi bạn bắt đầu thiết kế hoặc viết bài.
- Chứng minh xuất xứ bài viết: Nếu bài viết được đăng tải trên website hoặc blog, hãy lưu giữ URL và ngày đăng bài.
- Lưu giữ dữ liệu kỹ thuật số: Chụp ảnh màn hình các dữ liệu trong Database có thể chứng minh thời gian sản phẩm được hoàn thành.
- Xác định ngày tháng lưu trữ: Ghi chú ngày tháng cụ thể mà bạn đã lưu lại sản phẩm trong máy tính.
- Tìm kiếm nhân chứng: Liên hệ với những người có thể chứng minh bạn là tác giả của sản phẩm, ví dụ: thành viên nhóm, người quen biết, v.v.
Vi phạm bản quyền và hậu quả
Vi phạm bản quyền là hành vi xâm phạm đến quyền lợi hợp pháp của chủ sở hữu tác phẩm. Các hành vi vi phạm bản quyền phổ biến bao gồm:
- Sao chép tác phẩm của người khác mà không xin phép.
- Sử dụng tác phẩm của người khác cho mục đích thương mại mà không trả phí.
- Phân phối tác phẩm của người khác mà không có sự đồng ý.
- Xóa bỏ thông tin bản quyền khỏi tác phẩm.
Hậu quả của việc vi phạm bản quyền:
- Hành chính: Phạt tiền lên đến 200 triệu đồng.
- Dân sự: Bồi thường thiệt hại cho chủ sở hữu bản quyền.
- Hình sự: Khởi tố hình sự nếu vi phạm nghiêm trọng.
Cách thức bảo vệ bản quyền
Để bảo vệ bản quyền cho các tác phẩm của mình, bạn có thể thực hiện một số biện pháp sau:
- Ghi chú bản quyền: Ghi rõ thông tin bản quyền (tên tác giả, năm sáng tác, ký hiệu bản quyền) trên tác phẩm.
- Đăng ký bản quyền: Đăng ký bản quyền với cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Sử dụng các biện pháp kỹ thuật: Sử dụng các công nghệ bảo mật để hạn chế sao chép trái phép.
- Theo dõi và giám sát: Thường xuyên theo dõi việc sử dụng tác phẩm của mình để phát hiện các hành vi vi phạm.
Để tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả cần có điều kiện gì?
Để được bảo hộ quyền tác giả, cả tác phẩm và tác giả phải đáp ứng những điều kiện sau đây.
Về tác phẩm
Tác phẩm phải là kết quả của hoạt động sáng tạo, tức là nó phải được tạo ra thông qua quá trình suy nghĩ và sáng tạo của tác giả. Ngoài ra, tác phẩm cần được nhiều người đón nhận và tồn tại với thời gian, mang trong mình những giá trị tinh thần, phong phú và chất lượng.
Thông qua việc này, tác phẩm thể hiện rằng có sự tìm hiểu sâu sắc, suy nghĩ và sự sáng tạo của tác giả. Quan trọng nhất, tác phẩm phải là sản phẩm sáng tạo của chính tác giả, không được sao chép từ bất kỳ nguồn nào khác.
Để được bảo hộ quyền tác giả, tác phẩm phải được thể hiện ở một hình thức vật chất cụ thể. Lý do là những ý tưởng sáng tạo, nếu chỉ tồn tại trong tâm trí của tác giả mà không được thể hiện ra bên ngoài, sẽ không thể được công nhận và bảo hộ.
Cũng theo đó, các tác phẩm trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và nghiên cứu khoa học chỉ có ý nghĩa khi được công chúng biết đến. Vì vậy, tác phẩm cần phải được thể hiện ra bên ngoài thông qua một hình thức vật chất cụ thể để mọi người có thể nhận biết.
Hiện nay, pháp luật Việt Nam không giới hạn về hình thức vật chất thể hiện tác phẩm. Có nghĩa là tác phẩm có thể được thể hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau như: sách, báo, trang tin điện tử hoặc các vật liệu khác.
Để được công nhận quyền tác giả, tác phẩm cần thuộc vào các lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học. Điều này bởi vì tác phẩm là kết quả của quá trình lao động sáng tạo của con người.
Những tác phẩm các lĩnh vực văn học, nghệ thuật chứa đựng những ý tưởng, thông điệp và tri thức mang lại giá trị tinh thần cho xã hội, và được pháp luật công nhận và bảo vệ.
Về tác giả
Để đăng ký quyền bảo hộ tác giả, tác giả cần phải đáp ứng những điều kiện sau đây:
- Tác giả sáng tạo và chủ sở hữu quyền tác giả: Tác giả phải là người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm và đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm đó.
- Tác giả có thể là cá nhân hoặc tổ chức Việt Nam hoặc nước ngoài: Tác giả có thể là cá nhân hoặc tổ chức có trụ sở tại Việt Nam hoặc ở nước ngoài. Tác phẩm của tác giả phải được công bố đầu tiên tại Việt Nam và chưa được công bố ở bất kỳ quốc gia nào khác.
- Tác phẩm được công bố đồng thời tại Việt Nam: Trường hợp tác giả là cá nhân hoặc tổ chức có trụ sở ở Việt Nam hoặc nước ngoài, tác phẩm cần phải được công bố đồng thời tại Việt Nam trong vòng 30 ngày kể từ ngày công bố lần đầu tiên tại nước khác.
- Bảo hộ theo điều ước Quốc tế: Trường hợp tác giả là tổ chức hoặc cá nhân nước ngoài, tác phẩm cần phải được bảo hộ tại Việt Nam theo các điều ước quốc tế về quyền tác mà Việt Nam là thành viên.
Copyright là một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ các sáng tạo và thúc đẩy sự phát triển của văn hóa nghệ thuật. Hiểu rõ về bản quyền sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi của mình và sử dụng các tác phẩm một cách hợp pháp.
Qua bài viết trên, InterData đã giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về Copyright là gì, cách để xác định quyền tác giả, hậu quả của việc vi phạm bản quyền và kể ra cách thức bảo vệ bản quyền. Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi của mình và sử dụng các tác phẩm một cách hợp pháp.